Dünya Hepatit Günü: Hepatitten nasıl korunabiliriz?
Sağlık makamları ve yardım kuruluşları daha çok sayıda insanın hepatit testi yaptırması çağrısında bulunuyor, çünkü milyonlarca kişi farkında olmadan hastalığı taşıyor.
28 Temmuz’daki Dünya Hepatit Günü için gönderdikleri başlıca mesaj bu.
Hepatit dünya genelinde bir milyondan fazla ölümden sorumlu ve bu sayı son yıllarda artıyor.
HEPATİT NE VE NEDEN BU KADAR ÖLÜMCÜL?
Hepatit genelde bir viral enfeksiyonun yol açtığı karaciğerde enflamasyor.
Karaciğer kanserine, yetmezliğine ve çok sayıda başka karaciğer hastalığına neden olabiliyor.
Virüsün A’dan E’ye kadar değişen beş farklı çeşiti var.
Hepatit B ve C en çok zarar vereni. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) dünya genelinde her yıl 1,3 milyon kişinin bu virüsün yol açtığı hastalıklar nedeniyle öldüğünü tahmin ediyor. Bu, her 30 saniyede bir Hepatit kaynaklı bir ölüm anlamına geliyor.
HEPATİT NE KADAR YAYGIN?
WHO, dünya genelinde 250 milyon kişinin kronik Hepatit B, 50 milyon kişinin de kronik Hepatit C hastası olduğunu tahmin ediyor. Kuruluş her yıl 2 milyondan fazla yeni vakanın eklendiğini söylüyor.
WHO’ya göre Hepatit B:
- WHO Batı Pasifik bölgesinde (Çin, Japonya ve Avusturalya) 97 bin kişide
- Afrika’da 65 milyon kişide
- WHO Güneydoğu Asya bölgesinde 61 milyon kişide (Hindistan, Tayland ve Endonezya) görülüyor.
WHO, Hepatit B’nin dünya genelinde her yıl 20 milyon kişiye bulaştığını ve 2015’te 44 bin ölüme yol açtığını belirtiyor. En çok da Güney ve Doğu Asya’da yaygın.
HEPATİTE NASIL YAKALANILIYOR?
Hepatit A çoğunlukla dışkıyla kirlenmiş gıda tüketmekten veya su içmekten ve enfekte biriyle doğrudan temasla geçiyor.
Hijyen koşullarının kötü olduğu düşük ve orta gelirli ülkelerde daha sık görülüyor.
Belirtileri kısa sürede ortadan kayboluyor ve neredeyse herkes iyileşiyor. Ancak ölümcül düzeyde karaciğer yetmezliğine neden olabiliyor.
Hepatit A salgını kirli su ve gıda olan yerlerde ortaya çıkıyor. Örneğin, 1998’de Çin’in Şangay kentinde 300 bin kişiye hastalık bulaşmıştı.
Getty Images Çin, Şangay’da 1998’de görülen salgından sonra aşı programı başlattı. Hepatit B çoğunlukla :
- doğum sırasında anneden çocuğa
- çocuklar arası temasla
- Kirli iğneler ve şırıngalarla, dövme yaptırmakla, kulak deldirmekle, enfekte kanla temas ve vücut sıvılarıyla (örneğin cinsel ilişki sırasında) geçiyor.
Hepatit C ve D de iğne ve şırınga paylaşımı gibi yollarla enfekte kanla, ya da enfekte kanın nakledilmesiyle geçiyor.
Sadece Hepatit B olanlar Hepatit D’ye yakalanabiliyor ve bu, kronik Hepatit B olanların % 5’ini etkiliyor. Bu da özellikle yoğun bir enfeksiyona yol açıyor.
Hepatit E kirli su ve gıda tüketimiyle geçiyor. En çok Güney ve Doğu Asya’da görülüyor ve ayrıca özellikle hamile kadınlar için zararlı olabiliyor.
HEPATİT OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ?
WHO’ya göre hepatit belirtileri arasında şunlar olabiliyor;
- ateş
- halsizlik
- iştahsızlık
- ishal
- mide bulantısı
- mide bölgesinde ağrı
- koyu renkli idrar ve dışkı
- tende ve göz aklarında sarılık
Ancak hepatit geçiren birçok kişide sadece hafif belirtiler görülüyor ya da hiç belirti göstermeyebiliyor.
WHO’nun 2022’de yayımladığı son verilere göre dünya genelindeki Hepatit B hastalarının sadece % 13’ü, kronik Hepatit C hastalarının ise sadece % 36’sına teşhis konulabildi.
Tehlike, farkında olmadan enfeksiyonu başkalarına geçirebilmeleri. WHO ve tıbbi yardım kuruluşları işte bu nedenle daha çok sayıda insanın test edilmesi çağrısı yapıyor.
HEPATİT TESTLERİ NASIL YAPILIYOR VE TEDAVİLER NE?
Hepatit A, B ve C testleri için aile hekiminize ve bir cinsel sağlık kliniğine başvurabilirsiniz.
Hepatit A’nın belirli bir tedavisi yok. Ancak enfekte olanların çoğu çabuk iyileşiyor ve bağışıklık geliştiriyor.
Kronik Hepatit B ve C ise antiviral ilaçlarla tedavi ediliyor ve bu da siroza evrilmesini ve karaciğer kanserine yakalanma riskini azaltıyor.
Hepatit A ve B’ye yakalanılmasını önleyen ilaçlar var. Bebekler doğar doğmaz yapılan Hepatit B aşısı, hastalığın anneden çocuğa geçmesini önlüyor ve aynı zamanda Hepatit D’ye karşı da koruyabiliyor.
Hepatit C’ye karşı geliştirilmiş bir aşı yok ve Hepatit E aşıları ise şu anda yaygın değil.
HEPATİTE YAKALANMAKTAN NASIL KAÇINABİLİRİZ?
Getty Images Hepatit E riskini azaltmak için karaciğer yemeklerinin iyice pişirilmesi gerekiyor. WHO’ya göre Hepatit A’dan aşağıdaki önlemlerle kaçınılmalı;
- Yemeklerden önce ve tuvalete gittikten sonra düzenli olarak el yıkanması
- topluluklara yeterli miktarda güvenli içme suyu sağlanması
- topluluklarda kanalizasyon sisteminin düzgün bir şekilde çalışması
WHO’ya göre Hepatit B, C ve D’den kaçınma yolları da şöyle;
- güvenli cinsel ilişki, prezervatif kullanmak, cinsel partner sayısını azaltmak
- uyuşturucu kullanımında, kulak deldirirken ya da dövme yaptırırken iğne paylaşmamak
- Hepatit B için, kan, vücut sıvısı ve kirli yüzeylerle temastan sonra elleri yıkamak
- Sağlık sektöründe çalışıyorsanız Hepatit B aşısı olmak, çünkü doğumda yapılan aşının koruma süresi 20 yıl kadar.
Hepatitis E’den düzgün hijyenle korunmak mümkün aynı zamanda hayvan karaciğerini, özellikle domuz ciğerini, yemeden önce iyice pişirmek gerekiyor.
SAĞLIK MAKAMLARI HEPATİTİ YOK ETMEK İÇİN NELER YAPIYOR?
WHO, 2030 itibarıyla Hepatit B ve C’ye yakalananların sayısını % 90 ve bu hastalıklardan ölenlerin sayısını % 65 oranında azaltmak istediğini söylüyor.
Ancak kuruluşa göre hepatit virüsleri kaynaklı ölümlerin sayısı artıyor. WHO yüz milyonlarca kişinin hala hepatit testlerine erişimde zorlandığını ve dünya genelindeki ülkelerin sadece % 60 kadarının bedava ya da sübvanse edilmiş hepatit testi imkanı sağladığını belirtiyor.
Afrika ülkelerinin ise sadece üçte birinin bunu yaptığı kaydediliyor.
